Trauma

De start
Hoe gewenst we ook zijn en hoe liefdevol we ook zijn ontvangen en opgevoed, ons jonge leven begint met trauma. Tot voor kort dacht men dat een trauma ontstaat door hele ingrijpende zaken zoals adoptie, mishandeling, seksueel misbruik, verwaarlozing, oorlog of armoede. De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar het ontstaan van trauma en de effecten hiervan op ons leven. Trauma’s laten sporen na in je lichaam en geest. Trauma heeft uiteraard te maken met ingrijpende gebeurtenissen, maar ook minder ingrijpende gebeurtenissen kunnen een levenslang effect hebben. Ongeveer 50% tot 80% van de mensen heeft een traumaverleden.

Microtrauma
Trauma’s kunnen evengoed op microniveau ontstaan. Microtrauma’s zijn kleine gebeurtenissen die op het eerste gezicht niet zo ingrijpend lijken, maar door de herhaling een langdurig effect kunnen hebben. Vileine opmerkingen, kleine pesterijen, beledigingen, negatief taalgebruik bijvoorbeeld, maar ook afkeurende en minachtende blikken worden ook wel “kleine moorden” genoemd die zorgen dat er een stapeling tot een groter trauma ontstaat.

Trauma als optelsom van gebeurtenissen
Trauma is de optelsom van gebeurtenissen uit ons verleden. Veel mensen hebben in hun jonge jaren trauma ervaren. Traumaervaringen uiten zich in gedrag. Soms ook is het niet duidelijk of er bij gedragsproblematiek sprake is van trauma of gehechtheidsproblematiek. En wat als de gedragsuitingen eigenlijk normale reacties zijn op abnormale omstandigheden?

Veilig opgroeien
Het is van groot belang dat kinderen zich gezond en veilig kunnen hechten. De mate waarin een kind zich kan hechten, heeft invloed op de verdere ontwikkeling tot volwassene. De ontwikkeling van de kwaliteit van onze gehechtheid loopt volgens een vast patroon en is onder te verdelen in acht fasen. Het doorlopen van de gehechtheidsfasen is bepalend voor hoe het kind maar ook later de volwassene zich verhoudt tot de wereld. Hoe hij of zij vanuit vertrouwen of vanuit angst het leven leeft. En dat laatste heeft veel effect op hoe je als volwassene relaties aangaat en onderhoudt en of je liefde en geborgenheid onvoorwaardelijk kunt toe laten in je leven. Het heeft ook invloed op je flexibiliteit. Immers hoe groter je basisveiligheid hoe makkelijker je kunt omgaan met veranderingen. Een goede en veilige gehechtheid leert je dat je als persoon de moeite waard bent en dat jouw stem een belangrijke stem is.

Mensen zijn “kuddedieren”. Wij hebben een diep ingewortelde behoefte om ergens bij te horen. Als dat vanwege ons trauma niet lukt dan kunnen we niet anders dan onze overlevingsstrategie (onbewust) in te zetten. En daar gaat het vaak mis. Als je jezelf gaat beschermen tegen de pijn van afwijzing en je jezelf gaat wijsmaken dat je anderen niet nodig hebt, loop je de kans om in een vecht-of vluchtpatroon te komen. Door dit patroon wordt het moeilijk om relaties aan te gaan en te behouden.

Onbewust weet je niet beter dan dat de ene keer de ander wel te vertrouwen is en de andere keer niet. Dit resulteert in een relatie van duwen en afstoten. Vaak hebben de volwassenen die in dergelijke relatie zijn veel bevestiging nodig van hun partner. Er is geen goed of foutDe ontstane patronen zijn niet goed of fout. Het is een overlevingsstrategie die ooit eens de allerbeste strategie was om op dat moment te kunnen overleven. Het stressrespons systeem dat is ontwikkeld, is diep ingebed in het limbisch systeem en het reptielenbrein. Het gedeelte van het brein waar geen taal is. Dat betekent dat praten over het trauma niet de oplossing biedt. Een herbeleving van de gebeurtenis, voor zover deze nog goed in het geheugen ligt, kan de gevoelens van stress weer volledig oproepen met het verschil dat de gebeurtenis zelf een afgebakend moment betrof en de herbeleving net zolang kan duren als de toehoorder tijd heeft. Het vraagt moed en vertrouwen om bij strubbelingen als eerste naar jezelf te kijken.

Flight and Fawning
In relatie tot trauma kennen we de termen fight en flight als overlevingsgedrag. Een wat minder bekende uiting van overlevingsgedrag is fawning. Een fawn is een reekalf en fawning geeft een vorm van weerloosheid aan. Een goede Nederlandse vertaling in het rijtje van vechten of vluchten is er niet. Fawning is een staat waarin onbewust en vanzelf, vanuit ons trauma, aan veiligheid de voorkeur wordt gegeven boven het vechten of vluchten.

Je bent bereid voor jouw veiligheid, het verlies van jouw eigen behoeften en grenzen als prijs te betalen. Daardoor blijf je mensen behagen om in verbinding te kunnen blijven. Je hebt de onbewuste overtuiging dat het beter is jezelf weg te cijferen. Voor de lieve vrede blijf je zwijgen. Je laat je makkelijk voor het karretje van een ander spannen. Het maakt jou niet uit, alles liever dan te worden afgewezen. Fawning is een stressreactie die ons in staat stelt omwille van onze overleving een “veilig en sociaal” gevoel te creëren. Als de situatie te onveilig is en wij niet in staat zijn om weg te komen van het “gevaar” dan is aanpassing de beste strategie. Je bent veilig als je degene waarbij je de dreiging voelt pleziert en tevreden stelt.

Wanneer ontstaat Fawning?
Misschien moest je als jong kind al voor je vader of moeder zorgen en ben je hun last gaan dragen. Of mocht je helemaal niet boos zijn thuis, of je angsten laten zien. Jongens huilen immers niet en meisjes gedragen zich netjes en aangepast. In ieder geval was er te weinig veiligheid om jouw gevoelens te tonen en jezelf te kunnen zijn. Als kind ben je weerloos en afhankelijk van jouw omgeving. Wanneer deze omgeving onveilig was door ouders die geen veiligheid konden bieden of omdat je ouders niet voor je konden zorgen, dan is Fawning een voor de hand liggend patroon. Als kind kun je hier niet tegen vechten en je kunt niet weg. Je zult je dus aan gaan passen. Want als je lief bent, dan mag je misschien wel blijven en wordt er niemand boos op je. Fawning is een zijnstoestand waarin je jezelf verliest omdat je dingen doet of zegt die tegen je eigen gevoel ingaan. Je geeft je eigen behoefte op uit angst dat het voor jezelf op komen of uit de situatie gaan, nog onveiliger voor je maakt. Hoe minder bedreigend je bent, hoe groter de kans wordt dat de ander minder gevaarlijk voor je wordt. Dus je blijft lief lachen en zegt aardige dingen, je past je aan en gaat voor de harmonie. Ogenschijnlijk ben je kalm en lijk je in controle te zijn. Lijken je acties weloverwogen maar ondertussen doe je zo ongeveer alles, inclusief je eigenwaarde verliezen, om maar door de stressvolle situatie heen te komen. Probeer je je grenzen te stellen dan zijn deze zo vloeibaar dat de ander ze niet eens opmerkt. Je geeft voorrang aan wat we denken dat anderen van ons willen in plaats van voor jezelf op te komen.

Uiting van Fawning-gedrag
In de micro-expressie in het gezicht, met name het gebied rond de ogen, is te zien dat de lieve lach niet echt is. Ook in de andere van de zes communicatiekanalen zoals stemgeluid en intonatie, zijn afwijkingen ten opzichte van de echte rustige ontspannen en zelfbewuste staat waar te nemen.  Je communiceert incongruent waardoor je ook weer voor jouw omgeving onvoorspelbaar, dus onveilig wordt. Jouw kennelijk ontspannen en rustige staat kost jou ook nog eens bakken met energie. Want je bent hyperalert op alle signalen van de ander die ook weer subtiel en minder subtiel jou het gevoel van gevaar geven.

Als fawning jouw baseline is, jouw primaire overlevingsstructuur, meestal vanuit de kinderjaren al goed ontwikkeld, dan raak je op den duur gefrustreerd en hopeloos. Je lichaam en geest raken uitgeput. Je loopt kans de verbinding met dat wat voor jou echt belangrijk is kwijt te raken. Door de frustratie kun je zomaar opeens een uitbarsting krijgen waardoor je voor je omgeving als instabiel en onvoorspelbaar wordt ervaren. Ze kennen je immers als rustig en wel overwogen. Herken je dit patroon?Als je jezelf herkent in dit patroon, dan helpt het bewust worden hiervan al. Het gaat niet om schuld of slecht gedrag. Het gaat om een reactie van ons zenuwstelsel dat tot heilige taak heeft ons te beschermen. Vaak op basis van ingesleten oude informatie. En omdat ons brein een lerend en voorspellend brein is beschermt het je nog steeds in alle situaties die ook maar een klein beetje lijken op dat wat er vroeger bij jou als kind zo heftig en onveilig was.

Heb je er echt veel last van omdat je juist door jouw verlangen naar veiligheid jouw veiligheid in je relatie of werk dreigt te verliezen of heeft het effect op jouw gezondheid, vind dan de hulp die bij je past en vooral ook kennis heeft van de patronen van trauma en stress.

Ich bin verliebt in die Liebe
Und vielleicht auch in dich

‍Een stukje tekst uit een Duitse Schlager ergens uit de jaren 80. Een hele treffende tekst als het gaat om het verslaafd zijn aan de gevoelens van het verliefd zijn. Maar is het wel verliefdheid? Of is het hersenchemie, een verslaving aan de cocktail van neurotransmitters? Tijdens de RozeRoes heb je het wellicht niet zo helder. Je weet heel zeker dat je dit keer de ware gevonden hebt. Echter is je brein overspoeld met hormonen en daardoor ben je dronken van de overproductie van de stofjes dopamine, oxytocine en serotonine. Door deze overproductie van stofjes krijg je een gelukzalig gevoel. Je weet zeker dat je nu echt jouw grote liefde hebt gevonden. En je weet zeker dat je nu wel samen de hele wereld aankunt. Hoe gevoelig je bent voor de vaak heftige kettingreactie van neurotransmitters met als resultaat een overstimulatie in hoofd, lijf en lendenen, heeft veel, zo niet alles, te maken met niet geheelde gehechtheidsverwondingen. Trauma dus. De butsen doe je op in je jonge jaren omdat bijvoorbeeld jouw vader of moeder niet emotioneel beschikbaar waren.

Verslaving is zelfmedicatie
Hoe hoger de stressload in je volwassen leven, hoe sterker de behoefte van je zelfregulerend systeem om de stress te managen. Verslaving is een soort zelfmedicatie waardoor je je ogenschijnlijk beter gaat voelen. De behoefte om je beter te voelen kun je vervullen door alchohol, drugs, gokken, gamen en door verliefdheids- en seksverslaving. Het grote verschil is dat bij de verliefdheids- en seksverslaving een tweede speler, soms ook derde speler, in het spel is en bij de andere verslavingen niet.

Ben je eenmaal ten prooi gevallen aan je eigen chemie dan kun je niet wachten om alle oude schepen achter je te verbranden. Je wilt voor eeuwig verder in je roes met alles wat daarbij hoort. De zekere haast die je ervaart is, bij de verslavingsgevoeligheid die sommigen ervaren, niet in te dammen.

Door het bombardement van de stofjes verlies je je rationele brein, en stap je tegen beter weten steeds weer in een nieuwe relatie of verhouding. Je negeert signalen. Je verlaat je gezin, vergeet soms de kinderen. Je slaappatroon raakt ontregeld. Je brengt je goede naam in gevaar, trekt je waarden in twijfel of investeert niet meer in vriendschappen en zakelijke relaties. Soms beantwoord je je mail niet meer of open je je post niet eens. Je neemt in ieder geval, high van de cocktail aan neurotransmitters, allerlei beslissingen die niet meer terug te draaien zijn.

Reality-check
Voor een persoon met hechtingstrauma’s of een hoge stressload is het proberen niet verliefd te worden bijna hetzelfde als een persoon met een alcoholverslaving te vragen bij een slijter te gaan werken en te verwachten dat hij of zij van de drank afblijft. De cocktail van neurotransmitters bij verliefdheid is minstens zo verslavend als bij cocaïnegebruik. Uit onderzoek blijkt zelfs dat er meer mensen verslaafd zijn aan verliefdheid en seks dan aan drugs en alcohol. Herken je dit? Dan wordt het tijd voor een reality-check en herkenning en erkenning voor wat er daadwerkelijk speelt. Leer over trauma en hersenchemie en wat dit voor jou betekent zodat je niet iedere keer slachtoffer wordt van je eigen chemische fabriek.